आमच्या कार्यालयातले एक नियमित हजर असणारे सहकारी अचानक वरचेवर रजा घेऊ लागले. मानव संसाधन विभागात काम करीत असल्याने अशा सहकाऱ्यांशी बोलून त्यांची काही समस्या असल्यास त्यांचं समुपदेशन करणं, त्यांना मदत करणं हा माझ्या कामाचा भाग असला तरी ते मला मनापासून आवडे. बोलता बोलता त्यांनी कारण सांगितलं. त्यांना मधुमेहाचा त्रास होता. मी म्हटलं,”अहो एव्हढं घाबरायचं काय त्यात. आता त्यावर औषधं आहेत. शिवाय योग्य आहार आणि व्यायाम यांनी तो नियंत्रणात रहातो.” “पण म्याडम, अहो मी पोतंभर जांभळाच्या बियाची पूड खाल्ली. तुम्हाला सांगतो पोतंभर मेथीची पूड खाल्ली. आपल्या ब्यांकेच्या डॉक्टरने दिलेली औषध् खाल्ली. काही फरकच नाही बघा.” असं सांगत बसले. शेवटी गप्पा मारता मारता बरं न होण्याचं खरं कारण बाहेर पडलं. “म्याडम, मला ना बनमस्का फार आवडतो बघा. घरून मस्कापाव खाऊन निघतो. मग चर्चगेटला आपलं ते इराण्याचं हाटेल आहे का (स्टेडियम रेस्ताँरा) त्याने मला पाहिलं की तो बनमस्क्याची प्लेट तयारच ठेवतो. मग ऑफिसात आलो की कँटीनला पुन्हा मस्कापाव खातो. नि मग फक्त संध्याकाळी एकदा खातो.” बनमस्का तुम्हाला कितीही आवडत असला तरी तो तुमचं काय नुकसान करून देऊ शकतो हे पद्धतशीर पटवल्यावर त्यांनी तो कमी करायचं वचन दिलं. हळूहळू त्यांचा मधुमेह आटोक्यात आला. हे सांगायचं कारण असं कि मलाही बनमस्का त्यांच्यासारखाच आवडतो. अर्थात योग्य आहाराच्या चौकटीत बसत नसल्याने मी तो फारसा खात नसले तरी मधूनच कधी तरी हुक्की येतेच. बनमस्क्याशी माझ्या बऱ्याच आठवणी जोडलेल्या आहेत.
लहानपणी आमच्या चाळीत एक दहा अकरा वर्षांचा मुलगा दारावर भीक मागायला येई. तो एक गाणं म्हणे. ते असं.
माझी लाडाची, लाडाची बायको ।
पावबरोबर मस्का खाते, भाकर म्हंते नको नको ।। माझी लाडाची बायको।।
आम्ही पुन्हा पुन्हा ते गाणं त्याला म्हणायला लावीत असू. आमच्या बाबीकाकांकडे मी गणपतीची मूर्ती बनवायला शिकायला जात असे. तेव्हा बाबीकाका नुकतेच नाश्ता करीत असत व तो साखर घातलेल्या दुधासोबत मस्कापावचा नाश्ता आम्हालाही मिळे.
एक जरा दुःखी आठवणही आहे. पंडित नेहरू मुंबईत आले होते. त्यांच्यासमोर शाळकरी मुलांची नृत्ये होणार होती. आमच्या शाळेच्या गटात मीही होते. सोबत घरून डबा न्यायचा होता. माझ्या गिरगांवातल्या शाळेतल्या मैत्रिणींनी छान छान खाऊ आणला होता डब्यात. आई हॉस्पिटलात असल्याने घाईघाईत मला मात्र बनमस्का दिला होता बहिणीने. मला तो आवडेच. पण माझ्या डब्यातला बनमस्का पाहून मैत्रिणी आणि शिक्षिकांनी नाकं मुरडल्यावर मला मात्र कानकोंडं वाटलं.
मी आणि चंदर नोकरी करता करता शिकत असू. संध्याकाळी एम.ए.ची लेक्चर्स एल्फिन्स्टन महाविद्यालयात असत. काम आटोपून तिथे जातांना खूप भूक लागे. मग जवळच्या आर्मी अँड नेव्ही रेस्ताँरात एक चहा आणि एक बनमस्का दोघात मिळून घेण्याएव्हढे पैसे दोघांजवळ आहेत का याचा तपास आधी करावा लागे.
नंतर मात्र एकावेळी डझनभर बनमस्के घेण्याएव्हढे पैसे जवळ असले तरी कधी घेतले नाहीत. हे सर्व आठवायचं कारण हे की परवा हैदराबादला ओवी आम्हाला सार्वी नावाच्या बेकरीत घेऊन गेली. तिथे मी काचेआड तो पाहिला. मस्त मऊ, फुललेला बन, त्यावर साखर पेरलेली. काऊंटरवरच्या माणसाला विचारलं तर म्हणाला साध्या बनमध्ये आत लोणी आहे आणि तो बेक करतांना साखर पेरलीय. मी काही न बोलता तिथून हलले. थोड्या वेळाने चंदर एका कागदी पुड्यात तो घेऊन आला. मी म्हटलं,”अरे कशाला आणलास?” “मला तुझ्या डोळ्यात त्याची लालसा दिसली मला. अगं, खावं असं कधीतरी तुझ्या मते आरोग्याला घातक असलेलं काहीतरी अधूनमधून.” मग मागच्या बाजूला सार्वीच्याच कॅफेमध्ये आम्ही तो गरमागरम, नरमानरम बनमस्का चहासोबत फस्त केला.
जाता जाता सार्वीविषयी. तिथे सगळेच पदार्थ चविष्ट असले तरी कष्टकरी वर्गाला परवडतील अशा किंमतीत होते. चहा बारा रूपये. चिकन समोसा दहा रूपये. असंच सगळं. शिवाय हैदराबाद स्पेशल उस्मानीया बिस्कीटं. मुंबईच्या इराण्याकडे जमतात तसे लोक तिथे गप्पा झोडायला जमतात. आजूबाजूचे पत्रकारही तिथे पडीक असतात. आवडलंच मला. आर्मी अँड नेव्हीत गेल्यासारखं वाटलं बरेच दिवसांनी.
काहीही 